Cây Trâu Cổ phân bố hầu khắp cả nước thường mọc hoang trên những vách núi hoặc bờ ruộng. Theo nhiều nghiên cứu cho rằng loại thảo dược này chứa nhiều dược tính có lợi cho sức khỏe và có thể kết hợp một số vị thuốc khác để điều trị đau nhức xương khớp, tắc tia sữa hoặc sưng tuyến vú. Để hiểu rõ hơn về đặc điểm, dược tính và các bài thuốc từ Trâu Cổ, mời các bạn tham khảo bài viết dưới đây.
Thông tin cần biết về Trâu Cổ
Đặc điểm nổi bật
Trâu Cổ là loài thực vật dây leo, mọc bò và có rễ bám. Cây có nhiều nhánh, khi còn non thường có mủ trắng. Lá không có cuống, các lá ở gốc thường có hình tim và nhỏ như vảy ốc. Các lá trên có cuống dài và kích thước lớn hơn. Hoa có xu hướng mọc thành cụm, quả màu xanh chuyển sang đỏ khi chín. Mùa hoa rơi vào khoảng tháng 5-10 hàng năm.
Trâu Cổ thuộc họ Dâu tằm, tên khoa học là Ficus pumila L và còn được biết đến với tên gọi khác là bị lệ, cây sộp, vảy ốc, vương bất lưu hành,… Chúng có nguồn gốc ở Malaysia và Ấn Độ, thường mọc hoang nhưng cũng có khi được trồng để làm cảnh.
Bộ phận bào chế thuốc
Mọi bộ phận của cây như cành, lá, rễ, quả đều được sử dụng để bào chế thuốc.
Thu hái và sơ chế
Thời điểm thu hái thường là vào mùa thu, sau khi hái về thì đem đồ chín và thái nhỏ. Thân và cành non có thể được thu hái quanh năm sau đó dùng tươi hoặc cắt nhỏ, phơi khô để dùng dần.
Dược tính trong cây
Trong quả của cây Trâu Cổ chứa 13% chất gôm, khi thủy phân cho fructose, arabinose và glucose. Ngoài ra, lá và thân cây chứa các hoạt chất như b-amyrin, taraxeryl aceatate, b-sitosterol, mesoinositol,…
Tác dụng dược lý của Trâu Cổ
- Theo Đông y
Quả có vị ngọt, tính mát với công dụng thông sữa, lợi thấp, cổ tính và tráng dương. Lá có vị chát, hơi chua, tính mát giúp tiêu thũng và giải độc. Thân và rễ có vị hơi đắng, tính bình có tác dụng giải độc, hoạt huyết, hoạt lạc và khu phong.
Trâu Cổ với tác dụng chính trong việc hỗ trợ điều trị: đau lưng, liệt dương, kinh nguyệt không đều, ung thũng, phong thấp, chữa di mộng tinh, lòi dom, tắc tia sữa, sang độc ung nhọt, nhức mỏi chân tay, sang ngửa lở, tổn thương do té ngã, bồi bổ khí huyết,…
- Theo y học hiện đại
Trâu Cổ có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư phổi. Nước sắc từ quả có tác dụng hưng phấn cổ tử cung.
Một số bài thuốc chữa bệnh từ Trâu Cổ
Bài thuốc chữa đau nhức xương khớp, tăng cường tiêu hóa, điều kinh và bồi bổ sức khỏe
Chuẩn bị 10-20gr thân cây + 30gr lá.
Nguyên liệu được rửa sạch để ráo nước và sắc nước uống hoặc đem nấu thành cao lỏng ( mỗi ngày dùng từ 5-10gr cao).
Bài thuốc chữa tắc tia sữa, sưng đau vú
Chuẩn bị 15gr lá mua + 15gr bồ công anh + 40gr quả trâu cổ.
Các nguyên liệu được rửa sạch đem sắc uống hàng ngày. Đồng thời các bà mẹ dùng lá bồ công anh giã nát, thêm giấm vào và chưng nóng sau đó chườm và đắp lên vú để giảm sưng đau.
Bài thuốc chữa chứng di tinh và rối loạn cương dương
Chuẩn bị 12gr dây sàn sạt + 12gr quả của cây Trâu Cổ.
Các nguyên liệu đem sắc đặc và dùng uống trong ngày.
Bài thuốc ngâm rượu hỗ trợ điều trị yếu sinh lý nam, di tinh, liệt dương
Bài thuốc 1: Chuẩn bị 50gr đậu đen + 100gr gồm lá, cành, quả trâu cổ + 250ml rượu trắng. Đem các nguyên liệu xay nhuyễn sau đó ngâm với rượu trong 10 ngày. Mỗi ngày dùng 1 lần, mỗi lần dùng 1 ly nhỏ khoảng 10-30ml.
Bài thuốc 2: Chuẩn bị 2kg quả trâu cổ + 6 lít rượu trắng 40 độ + 1kg đậu đen đã sao thơm. Tất cả được ngâm với rượu trong 20 ngày là có thể dùng được.
Bài thuốc chữa thấp khớp mãn tính
Chuẩn bị 10gr tang chi + 10gr dây đau xương + 10gr lá lốt + 10gr thiên niên kiện + 10gr rễ gấc + 20gr gồm cành, lá, thân trâu cổ + 12gr dây rung rúc + 20gr rễ tầm xuân + 20gr rễ cỏ xước + 20gr phục linh.
Tiến hành đem các nguyên liệu sắc 2 lần và lấy 400ml nước sau đó đun nhỏ lửa cho cô lại. Cuối cùng đem cao hòa với rượu và chia đều thành 3 lần dùng trong ngày.
Bài thuốc giúp thanh nhiệt cơ thể
Chuẩn bị quả trâu cổ chín.
Rửa sạch quả, xay nghiền và ép lấy nước. Nước ép sẽ tự động chuyển thành dạng thạch sau đó dùng dao thái sợ, thêm đường và đá vào uống.
Bài thuốc hỗ trợ điều trị lưỡi sưng cứng và tổn thương tim
Chuẩn bị 60gr bạch cập + 40gr chích thảo + 40gr đại hoàng + 60gr lôi hoàn + 20gr tang bạch bì căn + 40gr quả Trâu Cổ + 40gr cát cánh + 60gr diên hồ sách + 40gr đương quy + 40gr quế chi + 60gr tân lang.
Tất cả dược liệu được đem tán thành bột, mỗi lần dùng 12gr sắc cùng 3 lát gừng và uống.
Bài thuốc trị vết thương
Chuẩn bị 1,2gr xuyên tiêu + 0,8gr mỗi thứ gồm thược dược, hậu phác, hoàng cầm và can khương + 7,2gr cam thảo + 4gr mỗi thứ gồm quả Trâu Cổ, sóc diệu tế diệp và tang đông căn bạch bì.
Dùng vương bất lưu hành, sóc diệu tế diệp và tang đông căn bạch bì đốt tồn tính và phơi râm trong 100 ngày. Sau đó đem tất cả tán bột, mỗi ngày dùng 8 – 12g.
Bài thuốc trị đau nhức xương khớp và phong thấp
Chuẩn bị 15gr lá, cành, thân Trâu Cổ hoặc có thể thêm tang chi, dây đau xương, rễ gấc và tang ký sinh mỗi thứ 12gr.
Tất cả được đem sắc uống.
Bài thuốc chữa bệnh trĩ và lỵ lâu ngày
Chuẩn bị 15-20gr quả Trâu Cổ.
Tiến hàng sắc uống, ngày dùng 3 lần và uống trước khi ăn.
Bài thuốc trị đau dây thần kinh tọa, chóng mặt và đau đầu
Chuẩn bị 15gr rễ Trâu Cổ, có thể kết hợp với rễ cỏ xước và quả cối xay mỗi thứ 12g.
Tiến hành đem các nguyên liệu sắc thành nước uống.
Bài thuốc trị tiểu rắt, tiểu buốt và hư lao
Chuẩn bị: 28g Xích thược + tử cầm 20g + mộc thông 28g + đương quy 28g + vương bất lưu hành 40g + sinh địa 40g + hoạt thạch 40g và du bạch bì 28g.
Tiến hành đem các vị tán bột, mỗi lần dùng 12-16gr uống với cháo đặc biệt dùng khi đói.
Bài thuốc chữa tia sữa tắc khiến vú sưng đau
Chuẩn bị: Vương bất lưu hành và xích thược mỗi thứ 6g + thông thảo 4g + mạch nha (sao) 12g và thông bạch 20g.
Tiến hành đem các vị thuốc sắc uống.
Bài thuốc trị sữa không thông xuống
Chuẩn bị: Xuyên sơn giáp, quả trâu cổ, thục địa, bạch thược, đương quy, thông thảo, mạch môn, phục linh mỗi thứ 4g + xuyên khung 2g + cam thảo 1.2g.
Tiến hành đem giò heo hầm cho nhừ rồi cho các vị thuốc vào nấu và uống khi đói.
Lưu ý: Trâu Cổ không dùng cho phụ nữ mang thai.